مبانی و مولّفه های روزنامه نگاری گفت وگو؛ بررسی دیدگاه های استادان ارتباطات، روزنامه نگاران و صاحبنظران حوزه گفت وگو

«روزنامه نگاری گفت وگو» زمینه مطالعاتی و حرفه ای جدیدی است که به سبب اهمیت یافتن «گفت وگو در رسانه ها» مورد توجه جدی محافل علمی، آکادمیک و حرفه ای و مجامع بین المللی از جمله یونسکو قرار گرفته است. مسئله پژوهش حاضر بررسی و تبیین مبانی و مولّفه های روزنامه نگاری گفت وگو و وضعیت آن در رسانه های ایران است. چهارچوب مفهومی این تحقیق بر پایه بسط مفهوم ”حوزه توسعه مجاور“ (zone of proximal development (zpd)) لِو ویگوتسکی و تلفیق آن با «منطق گفت وگوییِ» میخائیل باختین، نظریه های «کنش ارتباطی» و «حوزه عمومی» یورگن هابرماس، «جامعه شبکه ای» مانوئل کاستلز و «ارتباطات مشارکتی» جان سرواس تنظیم شده و در قالب «الگوی توسعه فرهنگی در حوزه توسعه مجاور رسانه ای»، ویژگی ها و الزامات روزنامه نگاری گفت وگو را طراحی کرده است. روش پژوهش برای انجام این مطالعه، مصاحبه عمقی با متخصّصان است که به صورت هدفمند با 21 تن از استادان ارتباطات، روزنامه نگاران و صاحبنظران حوزه گفت وگو انجام شده است. روزنامه نگاری گفت وگو در حوزه توسعه مجاور رسانه ای به آن نوع روزنامه نگاری اطلاق می شود که به اعتبار آن طرفین ارتباط به گفت وگوی آزاد، تعاملی، دیالکتیکی، همگانی، عقلانی، انتقادی، چندآوا، سیال، بی پایان و به دور از مطلق گرایی در خصوص نظرات یکدیگر پرداخته و به فهم مشترکی دست می یابند. این نوع روزنامه نگاری مبتنی بر ارزش های نوینی چون حقیقت گرایی، راه حل گرایی، فرایندمداری و مردم-گرایی است و به ارزش های کلاسیک هم در ذیل آنها توجه می کند. تلفیق روزنامه نگاری حرفه ای و به-خصوص روزنامه نگاری تحقیقی با ژانرهای نوینی مانند روزنامه نگاری شهروندی، شبکه ای و کنشگر، بیشتر با روزنامه نگاری گفت وگو مناسبت دارد. یافته های پژوهش همچنین نشان می دهد که اکنون روزنامه نگاری گفت وگو فاقد جایگاه و کارکرد مناسب خود در کشور ماست امّا می توان به وسیله آموزش سواد رسانه ای به عموم، آموزش های عمومی، تخصصی و حرفه ای درباره زمینه ها، لوازم و کارکرد روزنامه نگاری گفت وگو و تهیه یک سرفصل مقدماتی و مرامنامه ای عملیاتی، روزنامه نگاری گفت وگو را ترویج کرد.